AVRUPA YEŞİL MUTABAKATI
I) GENEL BİLGİLER
Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM), 2019 yılının Aralık ayında Avrupa Komisyonu tarafından yayımlandı ve Komisyonun 2019-2024 dönemi için belirlediği 6 önceliğin arasına girdi. Yeşil Mutabakat, AB ülkelerinin yeni dönem için belirlediği çevre odaklı bir büyüme stratejisidir.
Yeşil Mutabakatın en önemli hedefi, Avrupa’nın 2050 yılında ilk karbon-nötr kıta olmasıdır. 2030 yılında da sera gazı emisyon azaltım hedefleri %55 olarak belirlenmiştir.
Bu kapsamda AB, tüm politika enstrümanlarını gözden geçirmektedir.
Yeşil Mutabakatta yer alan diğer hedeflerden bazıları aşağıda verilmiştir:
Ülkemizi etkileyebilecek önemli bir husus olan ve AYM kapsamında yer alan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) küresel ölçekte etkili olacak bir uygulamadır. SKDM, karbon kaçağını (üretimin emisyon hedeflerinin daha az olduğu ya da olmadığı ülkelere kayması durumu) engellemek üzere tasarlanmıştır ve AB’ye giren ithal ürünlerden içerdikleri emisyon miktarına göre bir ödeme alınması esasına dayanmaktadır.
Avrupa Yeşil Mutabakatı Belgesine aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/european-green-deal-communication_en.pdf
II) 55’E UYUM (FIT FOR 55)
Avrupa Komisyonu, Avrupa Yeşil Mutabakatının bir parçası olan ve emisyonları 2030 yılına dek en az %55 azaltma hedefi taşıyan içeren “55’e uyum (fit for 55)” paketini 14 Temmuz 2021 tarihinde açıklamıştır.
Paket, uzun süredir beklenen “sınırda karbon düzenleme mekanizması” (SKDM) konusundaki ayrıntıları da kapsamakta ve iklim, enerji, toprak kullanımı, ulaşım ve vergi politikalarını içeren pek çok yasa teklifine yer vermektedir. Teklifler, Paris Anlaşması’na uyumluluk gözetilerek hazırlanmıştır.
Paket kapsamında; Efor Paylaşımı Yönetmeliği, Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Orman Yönetmeliği (LULUCF) Revizyonu, AB Orman Stratejisi, Yenilenebilir Enerji Direktifi gibi düzenlemeler yer almaktadır.
Ayrıntılı bilgiye ve yasa tasarılarına https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal_en linkinden ulaşılabilir.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)
SKDM için bir geçiş dönemi öngörülmüştür. Bu dönemde, mekanizma demir-çelik, çimento, gübre, alüminyum ve elektrik sektörlerine uygulanacaktır. Geçiş dönemi 2023-2025 yıllarını kapsayacak ve bu dönemde AB menşeili ithalatçılar herhangi bir ödeme yapmayacaklardır. İthalatçıların geçiş döneminde yalnızca ithal ettiği ürünlerde bulunan emisyonları bildirmeleri gerekecektir.
2026 yılında başlayacak uygulama döneminde ise; AB İthalatçılarının, ulusal makamlara kayıt yaptırmaları ve ürünlerde bulunan emisyonlara karşılık gelen sertifikalar satın almaları gerekecektir. Sertifikaların maliyeti, haftalık Emisyon Ticareti Sistemi (ETS) fiyatlarına dayalı olarak €/ton CO2 için hesaplanacaktır.
Emisyon Ticaret Sistemi (ETS)
ETS, tesislerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarına bir üst limitin belirlendiği bir sistemdir. Emisyon miktarları açık arttırma ya da ücretsiz olarak tahsis edilebildiği gibi üçüncü taraflar arasındaki ticaret ile de elde edilebilmektedir. Bu işlemler tahsisatların piyasa fiyatını belirlemektedir. Her yıl belirli sektörlerden kaynaklanan emisyonların üst sınırı düşürülmektedir. 55’e Uyum paketi kapsamında, ETS’nin karayolu ve bina sektörlerine genişletilmesi bulunmaktadır. Genel emisyon üst sınırının daha da düşürülmesi ve yıllık azaltma oranının artırılması da teklif kapsamındadır. Paket, havacılık için ücretsiz emisyon tahsisatlarının aşamalı olarak kaldırmasını da içermektedir.
III) Avrupa Yeşil Mutabakatı Kapsamında Yayınlanan Rapor ve Dokümanlar
Yeşil Mutabakat Eylem Planı
16 Temmuz 2021 tarihinde yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda ilgili Bakanlıkların katılımıyla Avrupa Yeşil Mutabakatı Çalışma Grubu kurulmuş ve yine Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan ve ilgili tüm politika alanlarında yeşil dönüşümün desteklenmesini hedefleyen bir yol haritası niteliğindeki Eylem Planı yayınlanmıştır. Eylem Planında 9 ana başlık altında toplam 32 hedef ve 81 eylem yer almaktadır. Eylem Planında yer alan 9 ana başlık şu şekildedir:
Sektörel Kaynaklar
Elektrik sektörü için Türkiye Elektrik Sanayi Birliği (TESAB) tarafından hazırlanan “Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Türkiye Elektrik Enerjisi Sektörü Değerlendirmesi” dokümanına buradan ulaşılabilir. Doküman; iklim değişikliği, sınırda karbon vergileri, yenilenebilir enerji, kömür, termik ve nükleer, e-mobilite, enerji verimliliği ve inovasyon gibi konuları elektrik enerjisi sektörü kapsamında incelemektedir.
IV) AB MEVZUATI
|
Sürdürülebilir Ürün İnisiyatifi: Döngüsel iş modellerini desteklemek ve tüketicileri güçlendirmek paketin hedefleri arasındadır. Komisyon, bu paket taslağı ile Avrupa Birliği (AB) pazarındaki neredeyse tüm fiziksel ürünleri, tasarım aşamasından günlük kullanıma kadar tüm yaşam döngüleri boyunca çevre dostu, döngüsel ve enerji açısından daha verimli hale getirmek için yeni kurallar önermektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_2013 |
|
Avrupa Yeşil Mutabakatı Yatırım Planı ve Adil Geçiş Mekanizması: Komisyon ek fon ihtiyacını karşılamak için Avrupa Yeşil Mutabakatı Yatırım Planı’nı ve bu planın bir parçası olan “adil geçiş mekanizması”nı açıkladı. Adil geçiş mekanizması geçiş süresinden en çok etkilenecek olan bölgelere ve sektörlere (fosil yakıtlara ve karbon yoğun süreçlere en çok bağlı olan) odaklanacak. Avrupa’nın 2050 iklim nötr hedefine ulaşması için en az 1 trilyon Euro ayrılacak. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_17 |
|
Avrupa İklim Yasası: AB’nin 2050 yılına kadar sıfır emisyon hedefi İklim Yasası ile birlikte yasal olarak bağlayıcı hale geliyor. https://ec.europa.eu/clima/policies/eu-climate-action/law_en |
|
Avrupa Sanayi Stratejisi: AB sanayiinin iklim-nötr ve dijital liderlik hedeflerinin teşkil ettiği ikiz (ekolojik ve dijital) dönüşümün hayata geçirilmesi amacıyla yeniden şekillendirilmesini amaçlamaktadır. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_1884 |
|
Döngüsel Ekonomi Eylem Planı: Üretim aşamasında kaynak kullanımının sınırlandırılması ve yeniden kullanımın teşvik edilmesi amaçlanmaktadır. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_420 |
|
Çiftlikten Çatala Stratejisi: 2030 yılına kadar kimyasal pestisitlerin genel kullanımı ve riskini %50 oranında azaltmak için ek önlemlerin alınması, biyolojik aktif maddeler içeren pestisitlerin piyasaya sürülmesinin kolaylaştırılması ve pestisitlerin çevresel risk değerlendirmesinin güçlendirilmesi gibi amaçlar içermektedir. https://ec.europa.eu/food/horizontal-topics/farm-fork-strategy_en |
|
Biyoçeşitlilik Stratejisi: AB'nin kara ve deniz alanlarının en az % 30'unun yasal olarak korunması, tarım alanının en az %10'unun yüksek biyoçeşitliliğe sahip doğal alanlar olması, AB'de en az üç milyar yeni ağaç dikilmesi gibi temel taahhütler sunmaktadır https://ec.europa.eu/environment/strategy/biodiversity-strategy-2030_en |
|
AB Enerji Sistemlerinin Entegrasyonu ve Hidrojen Stratejisi: 2050 yılına kadar sıfır emisyon hedefine ulaşmak için Avrupa enerji sisteminin gerekliliklerini ele almaktadır. Avrupa enerji sisteminde köklü bir reform yapacak olan strateji, enerji kaynaklarını ve altyapıyı birbirine bağlayan daha verimli bir sistem öngörmektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1259 |
|
AB Kimyasallar Stratejisi: Kimyasalların topluma katkılarını en üst düzeye çıkaracak şekilde üretilip kullanıldığı, gezegene ve mevcut ile gelecek nesillere zarar vermeden yeşil ve dijital geçişi sağlamak üzere zehirsiz bir çevre amaçlanmıştır. https://ec.europa.eu/environment/strategy/chemicals-strategy_en |
|
Metan Stratejisi: Metan, iklim değişikliğine etki eden sera gazları arasında karbondioksitin ardından ikinci sırada gelmektedir. Avrupa Komisyonu, söz konusu stratejiyle enerji, tarım ve atık sektörlerinde metan emisyonlarını azaltmayı hedeflemektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1833 |
|
AB Renovasyon Dalgası: Emisyonların büyük bir kısmından sorumlu olan binaların enerji verimli hale getirilmesi hedeflenmektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_1835 |
|
Yeni Avrupa Bauhausu: Kamu alımlarını etkilemek dahil olmak üzere, yeni yaşama ve inşa etme yolları etrafında düşüncelerin, davranışların ve yeni pazar oluşumlarının yeniden şekillendirilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıntılı bilgiye aşağıdaki linklerden ulaşılabilir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_21_111 |
|
Sıfır Kirlilik Eylem Planı: Kirliliğin insan sağlığına ve doğal ekosistemlere zarar vermeyen seviyelere indirilmesini hedeflemekte ve kirlilikle mücadele için dijital çözümlerin nasıl kullanılacağına vurgu yaparak, kirlilikle mücadele etmek ve önlemek için ilgili tüm AB politikalarını bir araya getirmektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_2345 |
|
Sürdürülebilir Mavi Ekonomi: Balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği, kıyı turizmi, deniz taşımacılığı, liman faaliyetleri ve gemi inşaatı dahil tüm mavi ekonomi sektörlerinin çevresel ve iklimsel etkilerinin azaltılması öngörülmektedir. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_2341 |
